Jakie tajemnice skrywa ogon jaszczurki? Czemu jaszczurka go zrzuca?

Każdy słyszał opowieści o jaszczurkach, które gubią ogon. Czy zastanawiałeś się jednak, skąd się to bierze? Jaki mechanizm jest za to odpowiedzialny? Obserwowanie jaszczurek i poznawanie ich zachowań, a także mechanizmów, które za nie odpowiadają, potrafi być fascynującym zajęciem. Być może nawet na Twojej drodze pojawiła się kiedyś jaszczurka bez ogona lub z ogonem, który był krótki i jakoś dziwnie wyglądał. Dowiedz się jakie tajemnice kryje ogon jaszczurki, dlaczego zwierzę go gubi i co dzieje się potem.

Jakie tajemnice kryje ogon jaszczurki?

Jaszczurki hodowlane jako takie nadal uchodzą za stworzenia egzotyczne i rzadko spotykane. Jednak jaszczurki zwinki można z powodzeniem i bez większego problemu spotkać w Polsce. Obserwowanie jaszczurek to dla wielu zajęcie pasjonujące, nawet jeśli trudne do zrealizowania. Wyjściem jest hodowla własnej jaszczurki w terrarium, ale nie wszystkie mogą być hodowane – dlatego, zanim kupisz jakąś jaszczurkę, dowiedz się, czy to w ogóle legalne i czy możesz to zrobić.

Fascynujący jest też ogon jaszczurki. Każdy słyszał opowieści o tym, że jaszczurki odrzucają swój ogon – to wiedza, którą mają nawet małe dzieci, jeśli interesują się światem przyrody. Nierzadko ogon jaszczurki potrafi być nawet dłuższy niż reszta jej ciała – albo przynajmniej równie długi. Jeśli widzisz jaszczurkę z krótkim ogonem lub z ogonem, który kolorystycznie nie pasuje do reszty ciała – najprawdopodobniej został on odrzucony przez jaszczurkę jakiś czas temu.

Kiedy jaszczurka traci ogon?

Jaszczurka gubi ogon w momencie, gdy jest atakowana lub czuje się zagrożona. Odrzuca wtedy swój ogon, by uciec przed drapieżnikiem i uniknąć śmierci. W takich przypadkach wybór dla niej jest bardzo prosty – wybiera bowiem między swoim ogonem a życiem.

Całe to zjawisko nazywa się autotomią. Jaszczurka odrzuca ogon i ucieka w bezpieczne miejsce. Odrzucony ogon rzuca się jeszcze po ziemi i rusza się, co dodatkowo rozprasza drapieżnika i daje jaszczurce czas na to, by mogła się jak najbardziej oddalić od zagrożenia i schować w bezpiecznym miejscu.

Dlatego jeśli zaobserwowałeś jaszczurkę, która odrzuca swój ogon lub widzisz jaszczurkę pozbawioną już ogona – jest to sygnał, że boi się, czuje zagrożona i próbuje ocalić swoje życie. To niesamowita zdolność, która daje szansę tym sprytnym i  szybkim gadom uratować się z niebezpieczeństwa i żyć dalej – chwilowo bez ogona, ale za to bezpiecznie.

Cały proces wygląda na bardzo bolesny i nieprzyjemny, ale dla jaszczurki odrzucenie ogona to już ostateczność, która jest w stanie ją ocalić, dlatego się na to decyduje. Samo miejsce po odrzuceniu nie krwawi prawie w ogóle – wszystko dlatego, że natura zabezpieczyła jaszczurki pod tym kątem. Po odrzuceniu ogona dochodzi do zablokowania tętnicy, z której mogłaby płynąć krew – w ten sposób jaszczurka ratuje swoje życie i nie wykrwawia się.

Przyroda potrafi zaskakiwać i zachwycać jednocześnie. Jaszczurki, pomimo swoich niewielkich rozmiarów, wykształciły kilka skutecznych sposobów na odwrócenie uwagi przeciwnika. Ich prędkość i znakomity kamuflaż to jednak nie wszystko. Szansą na przetrwanie jest również możliwość zrzucenia ogona. Jest to sposób szczególnie skuteczny w starciu ze żmiją – nie tylko rozprasza przeciwnika, ale również nie pozwala na rozprzestrzenienie się jadu w organizmie w przypadku pokąsania właśnie w ogon.

 lek. wet. Hanna Pietruszka

Jak zachowuje się jaszczurka bez ogona?

Jaszczurka bez ogona to jaszczurka, która przeżyła wielkie niebezpieczeństwo. Choć sam brak ogona jej nie zabije, to jednak taka decyzja nie pozostaje bez wpływu na życie jaszczurki. Warto wiedzieć, że utrata ogona to już ostateczność u jaszczurki – desperacki gest, który wykonuje, gdy nie widzi już absolutnie żadnych szans na uratowanie się.

Brak ogona u jaszczurki sprawia, że spada ona niżej w hierarchii – samce mają przy tym o wiele mniejsze szanse, że zdobędą zainteresowanie jakiejś samicy. Późniejszy proces regeneracji wymaga też sporo energii, dlatego pozbawiona ogona jaszczurka może być mniej ruchliwa, za to więcej jeść – całą swoją energię poświęca bowiem na odbudowę tego, co utraciła.

Brak ogona wpływa też na jej mobilność – nie tylko rusza się mniej, bo ma mniej energii, ale też nie jest już taka szybka i traci sporo na zwinności, bo właśnie ogon pozwalał jej sterować swoim położeniem, a chodzenie bez ogona jest dla niej utrudnione. Sprawia to, że w warunkach naturalnych, taka jaszczurka jest dużo bardziej narażona na niebezpieczeństwo.

Dużemu spowolnieniu ulega też wzrost młodej jaszczurki – cała energia poświęcona jest na odbudowę ogona.

Regeneracja ogona

Jaszczurka jest w stanie zregenerować swój ogon – okupuje to ogromnym zapotrzebowaniem na energię, ale jest to jak najbardziej możliwe. To kolejna fascynująca umiejętność tych stworzeń. Tutaj warto zdawać sobie sprawę z czegoś, co sprawia, że cała kwestia jest jeszcze bardziej fascynująca – u jaszczurek rdzeń kręgowy sięga aż do samego końca ogona. Dlatego jeśli jaszczurka odrzuca ogon, odrzuca też część swojego kręgosłupa wraz z rdzeniem kręgowym, który jest potem w stanie zregenerować.

Mistrzem regeneracji ogona jest gekon – wystarczy mu trzydzieści dni, by osiągnąć zamierzony cel i odzyskać to, co zostało utracone. U większości jaszczurek cały ten proces pożera całe mnóstwo energii i trwa odpowiednio dłużej.

Ogon zazwyczaj odrasta, ale jest już krótszy od tego, który został wcześniej utracony. Odstaje też wyraźnie kolorem od reszty ciała jaszczurki. W dodatku ten odrośnięty ogon różni się już budową od tego, który jaszczurka miała pierwotnie.

Pierwotny ogon jaszczurki to część ciała, która ma w sobie kość. Choć jaszczurka jest w stanie zregenerować własny utracony fragment rdzenia kręgowego i odzyskać cały ogon o długości zbliżonej do tej pierwotnej, to nie jest w stanie odbudować utraconej kości. Dlatego nowy, zregenerowany ogon już jej nie zawiera, zamiast kości jest chrząstka.

Takiego ogona nie da się już odrzucić. Dlatego jaszczurka jest w stanie odrzucić ogon raz – i raz tylko wyratować się z niebezpieczeństwa. Po raz drugi ta sztuczka już jej się nie uda, a umiejętność autotomii zanika. 

Za regenerację ogona odpowiedzialne są obecne u jaszczurki komórki glejowe, które pozostają w stanie spoczynku, dopóki nie dojdzie do uszkodzenia części rdzenia kręgowego, czyli właśnie odrzucenia ogona. Wtedy aktywują się i zaczynają odbudowę utraconej części ciała. Co ciekawe – u jaszczurek te komórki mogą poradzić sobie z regeneracją wszelkich uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego. Z tego powodu jaszczurki uważane są za tak niesamowite stworzenia.

Nie tylko jaszczurka! Zwierzęta z umiejętnością autotomii

Z autotomią jednoznacznie kojarzy się ogon jaszczurki. Jest to jak najbardziej słuszne skojarzenie, ale warto zdawać sobie sprawę z tego, że nie tylko jaszczurki wyposażone zostały przez naturę w ten niesamowity proces odrzucenia części ciała, by ratować życie.

Umiejętnością tą zostały obdarzone także hatterie – bardzo przypominają one jaszczurki i łatwo je ze sobą pomylić, ale to gady z zupełnie innej linii ewolucyjnej i są jedynymi jej przedstawicielami. Występują endemicznie na terenie Nowej Zelandii. Odrzucić swój ogon potrafią również salamandry.

Także u niektórych skorupiaków zaobserwowano umiejętność autotomii – one odrzucają swoje szczypce, by oszukać przeciwnika i oddalić się w bezpieczne miejsce.

Co ciekawe, zdolność do autotomii zaobserwowano też u kolcomyszy sawannowej – to stworzenie jest w stanie zrzucić z siebie fragment skóry, jak rękawiczkę. W ten sposób jest w stanie się wyślizgnąć z uchwytu drapieżnika i umknąć niebezpieczeństwu.

Ogon jaszczurki – podsumowanie

Warto zdawać sobie sprawę z tego, jak fascynującym stworzeniem jest jaszczurka. Ogon tego zwierzęcia posiada zdolność autotomii. Autotomia to zjawisko, które polega na odrzuceniu fragmentu ciała od siebie. Jaszczurki wykorzystują to, by uratować się przed niebezpieczeństwem i ocalić życie. Autotomia jest możliwa dzięki chrzęstnym połączeniom kręgów ogonowych, które są słabsze niż połączenia kostne.

Ogon po utracie zostaje zregenerowany, choć to proces trudny i długotrwały. Po zregenerowaniu jest on mniejszy niż pierwotnie i nie nadaje się już do ponownego odrzucenia. Bardzo mocno różni się też kolorystycznie od reszty ciała jaszczurki, dlatego na pierwszy rzut oka można stwierdzić, czy ogon był odrzucony wcześniej – nawet jeśli zdążył się po części zregenerować.

W ogonie jaszczurki znajduje się też jej rdzeń kręgowy, który również w tej części zostaje odrzucony i jest w stanie się odbudować. Za regenerację, tak utraconego kawałka rdzenia kręgowego, jak i całego ogona, odpowiadają komórki glejowe.

Facebook

Pinterest

Twitter

Linkedin

email

Print