Pies myśliwski – czym się wyróżniają rasy psów myśliwskich ?

Psy myśliwskie, dzięki swojemu instynktowi łowczemu, od zawsze towarzyszyły człowiekowi. Razem z nimi nasi przodkowie opanowali sztukę polowania do perfekcji. Nauczyli się polegać na sobie, dzięki czemu udało się im zapanować nad przyrodą. A jak my możemy zapanować nad psem, by był naszym najlepszym partnerem w terenie? Przedstawiamy, do jakich zadań można wykorzystywać psy myśliwskie, a także, gdzie oprócz łowiska mogą się popisać swoimi umiejętnościami.

Historia polowań z psami

Historia współpracy człowieka z psem sięga wielu tysięcy lat wstecz, a u jej podstaw leży wspólne polowanie. Dawno temu człowiek postanowił udomowić dzikiego wilka, który zwabiony resztkami pożywienia, trzymał się blisko ludzkich siedlisk. Dlatego nawiązała się symbioza. Człowiek i przodek psa, stając się jednym ogniwem, dokonali przewrotu w łańcuchu pokarmowym. Wspólnie zaczęli stawiać czoła dzikim zwierzętom. Nie tylko po to, by obronić się przed nimi, ale także, by je zdobyć. Przede wszystkim, nauczyli się dzielić łowem i wspólnie go spożywać.

Potomkowie wilków, którzy postanowili porzucić swój dziki tryb życia by podążać za człowiekiem, w końcu stali się psami. Ich więzy zaczęły się zacieśniać, a człowiek przyjął rolę dominującą. Zaczął decydować o dostępie do dzikiej zwierzyny i rozpoczął świadomą selekcję hodowlaną, żeby wypracować u swoich podopiecznych pożądane cechy. Oprócz uległego usposobienia starano się wykształcić cechy użytkowe. Psy zaczęły się różnić się od siebie zachowaniem i wyglądem. Zanim zostały wyodrębnione rasy, psy były hodowane w czterech typach:

• pasterskie,
• towarzyszące,
• stróżujące,
• łowcze.

Kształtowaniu się ras psów łowczych sprzyjały naturalne predyspozycje łowieckie potomków wilków. Rozwój form polowania, wskazywał, jakie cechy są pożądane u psów łowczych. Z biegiem czasu wykształciły się specjalizacje psów myśliwskich. W rezultacie, z grup psów służących konkretnym zadaniom podczas polowań, wyodrębniły się poszczególne rasy. Jak możemy zauważyć, podział w klasyfikacji Międzynarodowej Federacji Kynologicznej (FCI) wynika w dużej części ze specjalizacji myśliwskich. Niektóre rasy są wszechstronne i mają predyspozycje do pracy w wodzie, polu oraz w lesie. Inne są wielostronne i mogą pracować w dwóch z trzech środowisk. Psy myśliwskie jednostronne są wyspecjalizowane w jednym rodzaju polowania.

Etyczne wykorzystanie psów podczas polowań

Charakter użytkowania psów podczas polowań zmieniał się przez wieki. Kiedyś psy myśliwskie zabijały i często same padały ofiarami w bezpośredniej walce z dzikimi zwierzętami. W czasach obecnych, wśród myśliwych obowiązuje etyka dotycząca wykorzystania psów w swojej pracy. Zgodnie z nią, pies nigdy nie może zastąpić myśliwego podczas polowania. Rolą psa jest wsparcie w myśliwskiej pracy swoimi umiejętnościami, przy tym niedopuszczalne jest, aby pies myśliwski konfrontował się ze zwierzyną bezpośrednio.

Podział specjalizacji psów myśliwskich

W Polsce psy myśliwskie, zwyczajowo dzielą się na kilka specjalności, ze względu na rodzaj ich wykorzystania podczas polowania:

• aportery,
• dzikarze,
• gończe,
• legawce,
• norowce,
• płochacze,
• tropowce i posokowce.

Poniżej przedstawiamy charakterystykę każdej specjalności, a także ich przedstawicieli.

Aportery – psy, które przynoszą zdobycz

Aportery specjalizują się w aportowaniu, czyli przynoszeniu postrzelonej, drobnej zwierzyny – najczęściej zestrzelonych ptaków. W zasadzie, każdy pies ras myśliwskich może aportować. Istnieje jednak grupa, która jest niezrównana w aportowaniu. Mowa tutaj o retrieverach (ang. to retrieve – odzyskiwać, przynosić) które należą do grupy VIII w klasyfikacji FCI – najbardziej popularne to golden retriever i labrador retriever. Mogą wykonywać swoją pracę w każdym środowisku, lecz przede wszystkim wyróżniają się umiejętnością markingu, czyli odczytania toru spadania postrzelonego ptactwa. Potrafią odczytać kilkanaście torów postrzałków (postrzelona zwierzyna) naraz i w dodatku mogą je przynieść w kolejności ich zestrzelenia. Retrievery pracują szybko, żaden teren nie jest dla nich straszny, bez zawahania wchodzą do lodowatej wody. Aportery w myślistwie są także wykorzystywane jako płochacze i tropowce. Ich inteligencja i wytrwałość są bardzo cenione, dlatego możemy z nimi się spotkać w roli:

• psów ratowniczych,
• psów terapeutycznych,
• psów-przewodników.

Poznaj lepiej rasy Golden retriever i Labrador retriever

Rasy, które zaliczają się do aporterów

Aportery to psy myśliwskie z ras retrieverów:

• chesapeake bay retriever,
• curly coated retriever,
• flat coated retriever,
• golden retriever,
• labrador retriever,
• nova scotia duck tolling retriever.

Dzikarze – psy, które potrafią wypłoszyć dzika

Dzikarze to psy myśliwskie wykorzystywane do polowań na dziki. Ich zadaniem jest zlokalizowanie dzika, a następnie, w zależności od rodzaju polowania, pies musi go zatrzymać w miejscu, albo wypłoszyć. W pierwszym przypadku są wykorzystywane psy ras małych, na przykład może to być beagle. Takie psy wykazują umiarkowany stopień agresywności i utrzymują dzika na dystansie. Sam dzik często lekceważy ich obecność i się nie płoszy, w tym czasie myśliwy może się przygotować do oddania strzału. Do większych polowań są używane psy ras średnich i dużych, na przykład gończy polski. Takie psy wypłaszają dziki z miotu – czyli części terenu łowiska, z której wypędzone zwierzęta wychodzą na linię ostrzału oczekujących myśliwych. Każdy dzikarz, niezależnie od rodzaju polowania powinien odznaczać się:

• karnością,
• odwagą,
• ciętością,
• wytrwałością,
• zwinnością,
• silnymi szczękami i zębami.

Dzikarze powinny umieć pracować samodzielnie, ale nie mogą pozwolić sobie na samowolę. Po wykonanym zadaniu, powinny powrócić do przewodnika. Nie mogą zatem udać się w długą gonitwę za zwierzęciem, chyba że jest postrzelone, a pies ma doprowadzić myśliwego do jego ofiary.

Poznaj lepiej rasy beagle i gończy polski

Rasy, które zaliczają się do dzikarzy

Predyspozycje do specjalizacji dzikarza mają rasy:

• beagle,
• gończy polski,
• jamnik
  • krótkowłosy,
  • długowłosy,
  • szorstkowłosy,
• foksterier krótkowłosy,
• foksterier szorstkowłosy,
• terier szkocki,
• skye terrier,
• terier walijski,
• terier irlandzki,
• kerry blue terrier,
• bedlington terrier,
• niemiecki terier myśliwski,
• łajka:
  • zachodniosyberyjska,
  • rosyjsko-europejska,
  • wschodniosyberyjska,
• karelski pies na niedźwiedzie.

Gończe – psy, które ścigały zwierzynę

Gończe psy myśliwskie są wykorzystywane do tropienia i pogoni za zwierzyną podczas polowań. Ich praca odbywa się w sforach, czyli grupach. Zadaniem sfory psów gończych jest wyprowadzenie zwierzyny do myśliwego. Ten typ polowania na przestrzeni wieków ukształtował psy pod kątem budowy ciała, która miała służyć wytrwałości i wydajności. Myśliwi polujący na własnych nogach wykorzystywali psy gończe krótkonożne, przykładem może posłużyć niepozorny basset. Przy polowaniach konnych były używane długonożne psy, na przykład chart afgański. W dodatku psy gończe posiadają inne cechy, które sprzyjają ich specjalizacji: 

• dolny wiatr – umiejętność poszukiwania postrzałka po jego tropie, z nosem przy ziemi,
• melodyjne brzmienie głosu – pies dzięki odpowiedniej intonacji oznajmia:
  • o swoim położeniu,
  • jaki rodzaj zwierzyny śledzi,
  • czy jest ona w zasięgu jego wzroku, czy wyłącznie wyczuwa jej trop.

Polowanie z chartami

Nie możemy zapominać o chartach, które również były używane do gończych polowań. Dzięki swojej aerodynamicznej sylwetce, osiągają zawrotne prędkości. Polskim przedstawicielem tej grupy jest chart polski. W przeszłości kłusownicy chętnie wyręczali się tymi psami. Charty są niezwykle skuteczne, bez większego trudu potrafią dogonić zwierzynę i ją zabić, są niczym pociski samonaprowadzające i w przeciwieństwie do broni palnej nie robią hałasu. Przypominamy, że takie wykorzystanie psów jest nieetyczne, a polowanie przy użyciu chartów jest w Polsce zabronione. Na samo posiadanie charta trzeba mieć oficjalne zezwolenie od starosty.

Poznaj lepiej rasy basset, chart afgański oraz chart polski

Rasy, które zaliczają się do psów gończych – pełna lista

Legawce – psy, które wystawiają zwierzynę

Legawce to psy myśliwskie, które odnajdują zwierzynę i sygnalizują jej znalezienie charakterystyczną stójką. Taka sygnalizacja jest określana, jako wystawienie. Wśród legawców większość stanowią wyżły, które dzielą się na:

• wyżły brytyjskie,
• wyżły kontynentalne.

Atrybutem wyżłów brytyjskich jest używanie górnego wiatru. To znaczy, że odnajdują zwierzynę po zapachu, węszą trzymając głowę w górze. Wyżły kontynentalne pracują wiatrem dolnym, poszukując pozostawionego tropu. Sposób wystawienia zależy od rasy. Pointer potrafi z galopu nagle przejść do stójki i gdy zwietrzy zwierzynę stanie nieruchomo, wskazując odpowiedni kierunek. Setery po zwęszeniu, przejdą jeszcze kilkanaście metrów, by dopiero przyjąć pozycję warowną. Zanim legawce wyczują ofiarę, przeczesują teren zygzakami w lewo i prawo, podążając przed myśliwym. Gdy wystawią zwierze, a myśliwy zbliży się do psa i przygotuje się do strzału, pies na komendę wypłoszy zwierzynę. Niektóre legawce są szkolone do pracy wszechstronnej i wielostronnej, część pozostaje specjalistami wyłącznie w jednym rodzaju środowiska.

Poznaj lepiej rasy pointer oraz seter angielski

Rasy, które zaliczają się do legawców

Legawcami jest cała grupa VII w klasyfikacji FCI:

Norowce – psy, które pracują pod ziemią

Norowce, tak jak wskazuje nazwa, są przystosowane do pracy w norach, wypłaszają z nich bytujących tam drapieżniki – lisy, borsuki, jenoty, króliki. Charakteryzują się przede wszystkim wąskim, nisko osadzonym tułowiem. Norowcami są wszystkie jamniki, a także część terierów, na przykład bardzo wytrzymały border terier czy jack russell terrier. Po za tym każdy norowiec powinien posiadać:

• czuły węch, pozwalający zlokalizować drapieżnika pod ziemią,
• wytrwałość w przeczesywaniu podziemnych korytarzy,
• pasję, czyli chęć pogoni za zwierzyną.

W polowaniach z użyciem norowców bardzo kluczowa jest umiejętność rozpoznania nory przez myśliwego. Nory mogą być opuszczone lub zamieszkiwane przez różne zwierzęta, niektóre z nich, na przykład borsuk, mogą zaciekle stawiać opór, atakować, a nawet uwięzić psa pod ziemią. Jeżeli myśliwy źle wybierze norę, to ratowanie psa będzie pracochłonne i niepozbawione ryzyka. Dlatego norowców szkoli się na sztucznie zbudowanych norach, które są bezpieczne dla psów. Takie nory są też często tworzone na terenach łowisk. Oprócz tego można polować w przepustach i drenach melioracyjnych, a także w stogach siana. 

Poznaj lepiej rasy jamnik, border terrier oraz jack russell terrier

Rasy, które zaliczają się do norowców

Do norowców zalicza się cała grupa IV w klasyfikacji FCI oraz niektóre rasy terierów:

• border terrier,
• foksterier krótkowłosy,
• foksterier szorstkowłosy,
• jack russell terrier,
• jamnik długowłosy:
  • króliczy,
  • miniaturowy,
  • standardowy,
• jamnik krótkowłosy:
  • króliczy,
  • miniaturowy,
  • standardowy,
• jamnik szorstkowłosy:
  • króliczy,
  • miniaturowy,
  • standardowy,
• niemiecki terier myśliwski,
• parson russell terrier,
• terier walijski.

Płochacze – psy, które płoszą zwierzynę

Praca płochaczy jest bardzo zbliżona do prac aporterów i legawców. Polega na wytropieniu i wypłaszaniu drobnej zwierzyny, głównie ptaków z zarośli. Płochacze w przeciwieństwie do wyżłów nie posługują się górnym wiatrem i nie wskazują stójką położenia zwierzyny. Podobnie, jak aportery potrafią na komendę aportować zestrzeloną zwierzynę, lecz nie posiadają tak rozwiniętej umiejętności zapamiętywania torów spadających postrzałków. Wśród płochaczy najliczniejszą grupę stanowią spaniele, psy które w obecnych czasach najczęściej swoje zastosowanie znajdują, jako psy rodzinne, na przykład popularny w polskich domach springer spaniel angielski.

Poznaj lepiej rasę springer spaniel angielski

Rasy, które zaliczają się do płochaczy

Płochacze obok aporterów stanowią VIII grupę w klasyfikacji FCI, do nich zaliczają się:

• clumber spaniel,
• cocker spaniel amerykański,
• cocker spaniel angielski,
• kooikerhondje (płochacz holenderski),
• płochacz niemiecki,
• polski spaniel myśliwski,
• field spaniel,
• springer spaniel angielski,
• springer spaniel walijski,
• sussex spaniel.

Tropowce i Posokowce – psy, które potrafią wytropić zwierzynę

Tropowce to bardzo szeroka grupa, która obejmuje w sobie rasy pozostałych specjalizacji, najczęściej są wykorzystywane psy gończe. Zadaniem tropowców jest odnalezienie postrzelonej zwierzyny, posługują się przy tym dolnym wiatrem. Choć z tym zadaniem może poradzić każdy pies myśliwski, wśród tropowców wyodrębnia się posokowców, którzy uchodzą za najlepszych w sztuce tropienia. Jednym z popularniejszych psów myśliwskich w Polsce jest posokowiec bawarski. 

Poznaj lepiej rasę posokowiec bawarski

Rasy, które zaliczają się do posokowców

Do posokowców zaliczają się następujące rasy:

• alpejski gończy krótkonożny,
• basset hound,
• beagle,
• bloodhound,
• foxhound,
• otterhound,
• petit basset griffon vendeen,
• posokowiec bawarski,
• posokowiec hanowerski.

Próby i konkursy pracy psów myśliwskich

Polski Związek Łowiecki (PZŁ) regularnie przeprowadza cykl imprez związanych z pracą psów myśliwskich. Harmonogram imprez można znaleźć na stronie PZŁ. Uczestniczyć w wydarzeniach mogą wyłącznie psy zarejestrowane w Związku Kynologicznym w Polsce, które ukończyły 9 miesięcy życia wraz z przewodnikami. Regulaminy poszczególnych konkursów określają jakie psy mogą brać w nich udział. 

Próby i konkursy pracy psów myśliwskich mają spełniać następujące cele:

• wyselekcjonowanie psów o najlepszych cechach użytkowych dla ich wykorzystania w hodowli,
• ocena stopnia przygotowania psów do wykorzystania w praktycznym łowiectwie,
• stworzenie płaszczyzny rywalizacji dla najlepszych psów i przewodników, co pozwoli na skuteczną promocję kynologii łowieckiej oraz jej jakościowy rozwój,
• stworzenie płaszczyzny edukacyjnej dla kandydatów do PZŁ oraz myśliwych.

Kategorie prób i konkursów pracy psów myśliwskich

Wśród prób i konkursów pracy psów myśliwskich można wyszczególnić następujące kategorie:

• konkurs pracy tropowców oraz ocena tropowców w naturalnym łowisku,
• próby (do 36. miesiąca życia) i konkursy pracy posokowców oraz ocena pracy posokowców w naturalnym łowisku,
• konkurs pracy retrieverów (trzy rodzaje konkursów w tym klasa A – próby pracy młodych psów),
• próby pracy wyżłów (do 24. miesiąca życia),
• próby i konkursy pracy:
  • psów myśliwskich małych ras,
  • norowców,
  • jamników króliczych,
  • dzikarzy,
  • psów gończych,
• konkursy pracy jamników wszechstronnych,
• field trials – konkursy polowe dla wyżłów.

Ocenianie psów podczas rywalizacji

Podczas prób i konkursów są przeprowadzane sprawdziany, które mogą składać się z kilku etapów, związane są z użytkowością psa. Sprawdzana jest także reakcja psów na strzał. W każdej konkurencji są przedstawiane oceny, które składają się z pięciu stopni:

• „0” – otrzymuje pies jeżeli nie wykona danej konkurencji,
• „1” – (źle) – jeżeli popełni zasadnicze błędy,
• „2” – (dostatecznie) – jeżeli popełni błędy o mniejszym znaczeniu praktycznym,
• „3” – (dobrze) – jeżeli popełni błędy niemające praktycznego znaczenia,
• „4” – (bardzo dobrze) – jeżeli bezbłędnie wykona przewidziane w danej konkurencji zadanie.

Nagrody za osiągnięcia z konkursów

Oceny są odpowiednio przeliczane i na podstawie ostatecznego wyniku i zaliczonych konkurencji są przyznawane dyplomy I – najwyższy, II i III stopnia oraz medale, dla psów, które uzyskały dyplom I stopnia:

• złoty medal – dla psa, który zajął pierwsze miejsce,
• srebrny medal – dla psa, który zajął drugie miejsce,
• brązowy medal – dla psa, który zajął trzecie miejsce.

Psy myśliwskie z dyplomem każdego stopnia mogą otrzymać certyfikat użytkowości i być wystawiane na wystawach psów rasowych w klasie użytkowej. Ponadto psy, które na konkursach okręgowych i regionalnych uzyskały pierwszą lokatę z dyplomem I stopnia, komisja przyznaje certyfikat wnioskujący o tytuł “Championa Pracy” (CPC). Podstawą do uzyskania tytułu “Championa Pracy” jest otrzymanie trzech certyfikatów CPC, w tym jednego z konkursu krajowego lub międzynarodowego. Dodatkowo należy spełnić szczegółowe warunki, również te określone do poszczególnej specjalizacji. Psy, które na konkursach krajowych lub międzynarodowych otrzymają pierwszą lokatę i dyplom I stopnia, uzyskują tytuł „ Zwycięzca pracy myśliwskiej (specjalizacja, rok)”. 

Kiedy są wymagane próby pracy?

Nawet, gdy nie jesteśmy zainteresowani myślistwem, próby pracy będą potrzebne dla uczestnictwa naszego psa na międzynarodowych wystawach. Jeżeli chcemy aby nasz pies ubiegał się o tytuł “Międzynarodowego Championa Piękności” (C.I.B.), musimy sprawdzić czy rasa podlega próbom pracy. Jeżeli tak, to nasz pies musi mieć odpowiednio zaliczone próby pracy, żeby móc ubiegać się o tytuł.

Nie tylko psy myśliwskie mogą otrzymać nagrodę

Opiekunowie psów mogą również zostać nagrodzeni. Nagrody rzeczowe są ufundowane przez PZŁ, inne instytucje lub osoby prywatne. Nagrody są również przyznawane najlepszym przewodnikom w danej klasie.

Szkolenia psów myśliwskich

Przed rozpoczęciem szkolenia

Przygotowanie do konkursów bądź do pracy myśliwskiej zależne jest od charakteru psa, a także szybkości z jaką przyswaja nowe umiejętności. Ponadto, jeżeli jeszcze nie posiadamy psa, warto dokładnie przemyśleć do jakiej pracy myśliwskiej będziemy go potrzebować i jaka rasa będzie odpowiednia. Następnie wybieramy hodowlę FCI, która specjalizuje się w psach myśliwskich. W takich hodowlach psy przechodzą pogłębioną socjalizacje pod kątem myśliwskim. W hodowli możemy dobrać psa sprawdzając jego reakcje na bodźce. Możemy też poprosić hodowcę o pomoc w doborze osobnika, który będzie spokojny i nie będzie wykazywał lęku, czy przesłanek nieposłuszeństwa. Pamiętajmy, że charakter psa będzie również zależał od nas i warunków jakie mu zapewnimy. Oprócz warunków mieszkaniowych, należy uwzględnić odległość i dostęp do łowiska. Skoro już się opiekujemy psem, zanim przystąpimy do właściwego szkolenia warto jest oswajać go z realiami panującymi podczas polowania.

Etapy szkolenia

Szkolenie psów myśliwskich można podzielić na trzy etapy:

• podstawowa nauka posłuszeństwa – pies powinien rozumieć:
  • co mu wolno, a co jest niedopuszczalne,
  • czego nie należy się bać,
  • pochwałę i naganę.
• nauka wykonywania poleceń – pies na tym etapie powinien na komendę:
  • przychodzić,
  • przyjmować określoną pozycję,
  • przynosić określone przedmioty,
  • ignorować przedmioty wskazane, czy pożywienie.
• nauka zadań myśliwskich – praca w sztucznych warunkach oraz w terenie od podstaw do zaawansowanych ćwiczeń z :
  • tropienia,
  • aportowania,
  • warowania,
  • zadań związanych ze specjalizacją.

Co może pomóc w szkoleniu?

Postępy w nauce psa będą zależeć przede wszystkim od naszej determinacji i poświęconego czasu. Pamiętajmy, że jego udział w tym procesie nie może wynikać z przymuszenia, a pies powinien podchodzić do stawianych zadań nie tylko z zaangażowaniem, ale także i z entuzjazmem. Jednak podczas nauki możemy korzystać z ofert szkoleniowców, którzy mogą pokazać nam jak prawidłowo pracować z naszym psem. Przydatne także będą akcesoria, które posłużą treningom, na przykład wabiki zapachowe, które wspomogą naukę tropienia. Warto także jest zadbać o formę i aktywność naszego psa, oprócz spacerów po lesie, możemy uprawiać wspólnie sporty kynologiczne.

Podsumowanie

Przyjaźń człowieka z psem rozpoczęła się od wspólnych polowań. Poznaliśmy historię tej relacji, a także przebieg przekształcania się dzikiego wilka w rasowego psa myśliwskiego. Opowiedzieliśmy także, jakie są specjalizacje psów myśliwskich, ich charakterystykę oraz przedstawicieli. Co więcej, wyjaśniliśmy czym są próby i konkursy pracy psów myśliwskich. Podsumowując, jeżeli chcesz wziąć w nich udział, to przygotuj odpowiednio swojego psa, nasze wskazówki Tobie w tym pomogą.

Facebook

Pinterest

Twitter

Linkedin

email

Print